NANE
Latince ismi : Mentha piperita
Nane (Mentha x piperita) týbbi faydalarý en fazla olan bitkilerden biridir. Dünyanýn her yerinde birçok çeþidi yetiþebilir. Yapraklarý ve çiçekli uç kýsmý kullanýlýr. %1-3 oranýnda mentol, menton, flavonoidler, fenoller, triperten ve tanen içeren uçucu yað taþýr.
Sindirim sistemi
Nane sindirim sistemi için iyi bir bitkidir. Safra ve mide sekresyonunu uyarýr, hazýmsýzlýk ve gaz þikayetlerini hafifletir. Mide bulantýsýný önler. Antispazmodik özelliði sayesinde mide aðrýlarý ve gazdan doðan barsak kramplarýnda etkilidir. Kabýzlýk ve ishal þikayetlerinde de bu etkisini gösterir. Ýyi bir sindirim için yemeklerden sonra bir fincan nane çayý alýnmasý önerilir.
Enfeksiyonlar Ýçerdiði esansiyel yaðlar antiseptik ve mantarlarý öldürücü özellik taþýrlar. Bu özelliði gastroenteritlerde etkili olmasýnýn bir baþka sebebidir. Birkaç damlasý ile bronþitli hastalarda göðüse, farenjitli hastalarda boðaza ve sinüzitli hastalarda sinüslerin üstüne yapýlacak masaj etkili olur. (Bu masaj geceleri yapýlýrsa uyumayý engelleyebileceðinden sabahlarý yapýlmasý tavsiye edilir.) Uyarýcý özelliði vardýr.
Aðrý Kesici Deriye uygulanmasýyla aðrý kesici özelliði vardýr. Baþ aðrýlarýnda suyla karýþtýrýlmýþ nane yaðýnýn 10 dakikalýk uygulamasý yeterlidir. Burkulmalarda da nane yaðý ile masaj faydalý olur Labiatae familyasýnda dahil olan nane, diðer uçucu yað içeren bitkiler gibi kuvvetli kokuludur ve eskiden beri tanýnan bitkidir. Nane Avrupa ve Asya kýtasýnda yayýlma gösterirken 19. yy baþlarýnda Alman göçmenler tarafýndan Amerika'ya götürülmüþ ve orada geniþ yayýlma alaný bulmuþtur.
Mentha piperita L.
Türkçe : NANE, ÝNGÝLÝZ NANESÝ
Tanýmý Kökeni ve Yayýlýþý : Melez olan ve vegetatif olarak üretilen Ýngiliz nanesi özellikle Ýngiltere ve Kuzey Amerika'da üretilmekte, ancak daha sonraki yýllar bütün Avrupa'ya yayýlmýþtýr.
Botanik Özellikleri : Sathi köklü olan M.piperita çok yýllýktýr. Toprak üstü ve toprak altýnda çok sayýda uzun sürgünleri yayýlýr. Gövde dik, yarý dik veya yatýk olabilir. Normal þartlarda 40-70 cm, çok iyi þartlarda 100 cm'ye yükselebilir. 4 köþeli yarý dallar çýplak veya çok ince tüylerle kaplýdýr. Ana yapraklar 0.5-1.5 cm uzunluðunda saplara sahiptir. Yapraklar uzunumsu yumurta þeklinden uzun lanzet þekline kadar deðiþebilir. Genellikle uzunluk 2-7 cm, geniþlik 1-3 cm'dir. Yaprak kenarlarý hafif diþlidir. Yapraklar çýplak veya hafifi tüyüdür. Özellikle alt kýsýmlarda ve damar kenarlarýnda tüyler bulunmaktadýr.
Kültürü Ýklim ve Toprak Ýstekleri : Nane subtropik ve ýlýman iklimlerde ve hemen hemen bir çok toprak tiplerinde yetiþir. Ancak nanenin menþei düþünüldüðünde özellikle nemli bölgelere daha iyi adapte olacaðý sonucuna varýlýr. Fakat nane uzun süren güz kuraklýklarýna dayanabildiði gibi soðuklara karþý mukavemeti de fazla olduðundan soðuk bölgelerde de yetiþebilir. Toprak istekleri yönünden çok seçici olmamakla beraber nemli ve humusça zengin yerleri tercih eder. Ayrýca menthol teþekkülü bakýmýndan hafif topraklar daha uygundur. PH bakýmýndan en uygun deðerinin 5-7 olduðu zamandýr.
Yetiþtirme Tekniði : Nane bir melez olduðundan generatif organlarla yetiþtirilmesi genel olarak yapýlmaz, hatta bir çok ülkede üretiminin sadece vegetatif üreyen organlarý ile yapýlmasý zorunluluðu konmuþtur. Bu nedenle yetiþtirme vegetatif organlarla yapýlýr. Bu üretim sisteminde iki yöntem uygulanmaktadýr.
Dikim Zamaný : Dikim Ýlkbahar ve Sonbahar mevsiminde yapýlabilir. Özellikle ilkbahar dikiminde geç kalýnmamasý gerekir. Koþullarýmýzda Sonbaharda yapýlmasý daha uygundur. Bu takdirde ilkbaharda erken geliþme olanaðý saðlanacaðý gibi, kýþ aylarýnda da uygun koþullardan yararlanýlmýþ olunur. Bakým ve Gübreleme : Nanede bakým özellikle önemlidir. Zira yabancý otlar kaliteye önemli ölçüde etkili olurken, bunlarla mücadele de çok güçtür. Mekanik yöntemler dýþýnda herbicidilerin etkileri uçucu yað ve kaliteye etkisi geniþ olarak araþtýrýlmadýðýndan ve genel olarak çiçeklenme baþýnda biçim yapýldýðýndan herbicidlerin etkilerinin tam olarak gitmiþ olduðu her zaman söylenemez. Bugün ancak herbicidlerden prometryni'in kullanýlabileceði belirtilmektedir. Herbicidlerle mücadele dýþýnda topraðý gevþetmek ve yabancý otlarý öldürmek için mekanik yoldan savaþ yapýlmaktadýr.
Biçim Zamaný : Nane'de biçim zamanýnýn saptanmasý, verim ile etken madde oranýnýn en uygun devrenin ortaya konulmasý, uygulamada çok önemlidir. Genel olarak en uygun biçim devresinin çiçeklenme baþlangýcý olduðu belirtilmektedir. Yapýlan çalýþmalarda uçucu yaðýn genel olarak en yüksek seviyeye çiçeklenme devresinde ulaþtýðý, ancak vegetasyon ilerledikçe bunun fazla bir düþüþ göstermediði, hatta arttýðý belirtilmektedir. Genel olarak vegetasyon ilerledikçe Menthon oraný azalýrken, Menthol ve Menthylacetat oraný artmaktadýr.
Verim : Nane'de evrim bölge ekolojik koþullarýna göre deðiþmektedir. Özellikle yaprak oraný çok önemli olup, bu çeþide ekolojik koþullara ve biçim zamanýna göre varyasyon göstermektedir.
Hastalýk ve Zararlýlarý : Nanede verim ve kaliteye etkili olan hastalýklarýn en tehlikelisi nane pasýdýr. Hemen bütün nane cinsleri bu hastalýða yakalanmaktadýr. Pasýn bitkide yayýlýþý alt yapraklardan üst yapraklara doðru olmaktadýr. Bu nedenle alt yapraklarda hastalýk görüldüðünde hemen biçim yapýlmalýdýr. Pas hastalýðýný özellikle yaðýþlý nemli havalar teþvik etmektedir.
Tüketimi Kullanýlan Bitki Kýsmý : Folia menthae piperitae, Herba menthae piperitae. Etken Maddeleri : Nane yapraðýnýn en önemli maddesi uçucu yaðdýr. Ancak bunun yanýnda tanenli, þekerli maddeler de bulunmaktadýr. Uçucu yað oraný yaþ yaprakta % 0.2-0.4 arasýnda deðiþmektedir.
Kullanýmý : Nane eski devirlerden beri karminatif, midevi olarak
kullanýlmaktadýr. Mide bulantýlarýný kesici ve koku verici olarak
kullanýlmaktadýr. Ciklet, diþ macunu, þeker ve daha bir çok sanayi dallarýnda
çok fazla kullanýlmaktadýr. Mentha arvensis L. Kolayca melezlenebilen bu nanenin pek çok türü vardýr. Bu yüzden klasifikasyona tabi tutmak çok zordur.
Ekonomik Önemi : M.arvensis eterik yaðýndaki yüksek menthol oraný bakýmýndan
tanýnmýþtýr. Bu gün dahi bu özelliðinden dolayý tarýmý yapýlmaktadýr.
Mentha Pulegium L. (Yarpuz, Filisgin)
Mentha
pulegium Avrupa'da, Akdeniz Bölgesin'de ve yurudmuzda özellikle nemli ve su
basan yerlerde rastlanýlan büyük yapraklara sahip, alçak buylu bir bitkidir.
Bitki ortalama % 1-2 oranýnda uçucu yað içerir. Bu uçucu yaðýn % 80-95'i
Pulegon'dur. Bundan baþka uçucu yaðda Piperiton, Menthol, Menthon vs. bulunur.
Mentha spicata L. A.B.D.'de geniþ miktarda yetiþtirilmektedir. Bu bitkiden elde edilen etken madde ciklet sanayiinde kullanýlmaktadýr.
Þifanýn bilinçli adresi: www.herbalistatabay.com |
||||||||||||||||
50 Mucize Bitki © 2007 Atabay GÜVELOÐLU